PROJELER
Kentsel Dönüşüm Biçimlerinin Sınıflandırılması
Çalışma kapsamında İstanbul ilinde çeşitli ilçe belediyelerinde tamamlanmış veya uygulanmakta olan projeler incelendiğinde; Türkün ’ün (2013) Mülk, Mahal, İnsan – İstanbul’da Kentsel Dönüşüm adlı çalışmasında belirlediği İstanbul ilinde farklı dönüşüm biçimlerinin sınıflandırmasından yararlanılarak detaylandırılmıştır. Dijital ağ haritalamasında modelin uygulanabilirliği açısından geliştirilebilir esnek parametrelerin bu sınıflandırmalar üzerinden belirlenmesi öngörülmektedir.
1. Kentin tarihi ve merkez alanlarında Kentsel Dönüşüm - Riskli yapı ölçeğinde
Tarihî değere sahip rant potansiyeli yüksek merkezî konut alanları, yatırımcıların yanı sıra kent merkezine yakın olmak isteyen çeşitli toplumsal kesimlerin yeniden ilgi odağı haline gelmiş ve yerinde dönüşüm biçimi görülmektedir.
Case Study 1 : Kısmet Apartmanı, Riskli Yapı - Kadıköy İlçesi
2. Serbest piyasa aktörleri eliyle Kentsel Dönüşüm - Ada ve parsel ölçeğinde
Riskli yapı veya alan ilanı kararları ile yapı ölçeğinde veya parsellerin birleştirildiği bu tür alanlarda imar hakları yükseltilerek yerinde dönüşümlerin uygulandığı görülmektedir.
Case Study 2 : Fikirtepe 1.Etap Kentsel Dönüşüm Projesi – Kadıköy İlçesi
3. Piyasa içinde dönüşümü “kilitlenmiş” alanlarda Kentsel Dönüşüm – Riskli alan ölçeğinde
Riskli Alan veya Rezerv alan ilanı kararları yolu ile kentsel tasarım projelerinin hazırlanarak mahalle, site ve ada ölçeğinde farklı dönüşüm biçimlerinin planlandığı veya uygulandığı görülmektedir.
Case Study 3 : Albayrak Sitesi, Riskli Alan - Bağcılar İlçesi
DÖNEMLER
1950 Öncesi
plan öncesi dönem
II.Dünya Savaşından sonra Türkiye, gerek hızını arttıran kentleşme, gerekse de savaş esnasında bina yapımınını azalması sebebiyle büyük bir konut ihtiyacı ile karşı karşıya kalmıştır.
1950-1980
göç artışı, fordist üretim, liberalizm, hızlı kentleşme ve konut sorunu dönemi
1980-2000
liberal ekonominin dışa açılması, neoliberalizm ve ruhsat dışı yapılaşma dönemi
2000 Sonrası
özelleştirme doğudan batıya göç dönemi
NETWORK
Araştırma kapsamında; ağ oluşum aşamasında incelenen 3 farklı saha çalışmasına ilişkin toplanan veriler, dijital ağ haritalamasına girdi olacak şekilde network çerçeve mantığında kurgulanmış ve kullanılmaya başlanmıştır.
Çalışma kapsamında, Latour ve Aktör Ağ Teorisi (Actor Network Theory - ANT) üzerine yoğunlaşan sistematik literatür çalışması ve meta analizi ile ANT’nin ne olduğu, ağı oluşturan temel ilişkilerin nasıl belirleneceği ve ağdaki ilişkilerin özgünlüğünü oluşturan unsurlar üzerine odaklanılmıştır. ANT kavramları analiz edilerek kentsel dönüşüm uygulamaları sürecinin ilişkilendirildiği sistematik bir yaklaşımın kurgulanması amaçlanmaktadır. Dijital ağ haritalamasında bu amaç doğrultusunda, kentsel dönüşüm süreçlerine dahil olan tüm özne / nesne ve aktör / aktantların özgün dinamikleri ile ilişkiler ağının nasıl kurulabileceğine ilişkin bir çerçeve oluşturulmuştur. Araştırma projesi kapsamında oluşturulan bu analitik çerçeve, dijital ağ haritalamasına esas olan değişim ve dönüşüm dinamiklerini kavramamıza yardımcı olacak geliştirilebilir esnek ölçüt ve parametreleri içermektedir.
KOLEKTIF – TOPLUMSAL – Müdahele aracı
Aktör-Ağ Teorisi (ANT), aktörler ile aktantların bir ilişkiler ağı, uygulamalar ve maddi nesneler aracılığıyla birbirine bağlı olduğundan, sosyal kolektivitenin bu ağlar içinde var olan ilişkilere yansıdığını ileri sürer. Bu ilişkiler sadece bireysel aktörlerin çıkarları veya motivasyonları tarafından belirlenmez, aktörlerin birbirleriyle bağlantı biçimleri ve etkileşimlerine kattıkları tüm kaynaklar tarafından şekillendirilir. Bu ilişkiler aracılığıyla, sosyal ağlar yaratılır ve sürdürülür ve aktörlerin ve aktantların kolektif çıkarları ve motivasyonları, ortaya çıkan etkileşim kalıplarına yansımaktadır.
ORTAKLIK- İlişkiler / ihtilaf / müzakere / örgütlenme
Aktör-Ağ Teorisi (ANT) çerçevesinde Latour, sosyal bilimlere bir asırdan fazla hakim olan "toplum sosyolojisi" paradigmasının aksine, "ortaklıklar sosyolojisi" dediği şeyi tasvir eder. Aktör-ağ teorisinde (ANT), ortaklıklar, aktörler ve aktantlar ağı içinde var olan belirli bir ilişki türü olarak görülebilir. ANT'de müzakere, istikrarlı ilişki ağları kurmak için insan ve insan olmayan aktörlerin çıkarlarını, hedeflerini ve bakış açılarını ortaya koymayı ifade eder. Bu bağlamda müzakere, aktörler ve aktantlar arasında ilişkilerin kurulmasına ve sürdürülmesine yönelik devam eden süreci yansıtmaktadır.
ŞEYLER
Latour , Toplumsalı yeniden toplama adlı eserinde, araziyi tamamen düz tutmak ve global bir rolü olan her adayı, yerel sahanın yanına yerleşmeye zorlamak için bir dizi mengene icat edilmesi gerekliliğini vurgulamaktadır. En zayıf halkanın izi sürülerek, şeylerin listesi oluşturulmuştur. Şeyleri dışarıdan görmek önemli gerçekliği kavramanın, özellikle de geleceğe yönelmenin tek yolu olarak görülür.
AKTÖR
Aktör, bir eylemin kaynağı değil, kendisine doğru akın eden geniş bir kendilikler dizisinin hareketli hedefidir. Aktörler, hiçbir zaman toplumsal bir bağlama gömülü değil ve daima salt bilgi kaynaklarıdan daha fazlasıdır. Koşulları fark yaratacak şekilde değiştirebilen herhangi bir şey “aktör”, henüz biçimlendiremeyen ise “aktant” olarak tanımlanır. Aktant, aktörden daha soyut bir şekilde kavramsallaştırılır.
AKTANT
Latour analizine aktörlerle değil aktantlarla başlar. Aktantlar, bağların devamlılık arz eden ve dinamik olan doğasını ima eder. Aktantlar aktörleri önceler. “Aktör, karakterle donatılmış aktanttır”. Aktantlar, 4 aşamayı içeren bir çeviri (translation) mekanizması olarak kavramsallaştırılan süreç aracılığıyla birleşir ve ayrışırlar: Sorunsallaştırma, Anlaşma, Katılım ve Hareket etme.
NESNE / CANSIZ
Aktör-Ağ Teorisi (ANT), nesneleri eylem sırasında potansiyel katılımcılar olarak görür. Nesnelerde faildir ve eyleme katılır. Nesneler, insanlarla olan bağlantılarının doğası gereği, arabulucular (anlamı tercüme eden ve değiştiren) olmaktan aracılara (anlamı dönüştürmeden taşıyan) hızla geçerler. Bu yüzden onları konuşturmak, yani kendilerini tarif etmek ve bize yaptırdıklarını açıklamak için özel hileler / vasıtalar icat edilmelidir.
ÖZNE / CANLI
Özneler arasılık tamamıyla nesneler arasılığın tüm izleri tek tek kaldırıldığında elde edilebilir. Yüzyüze etkileşimler kendilerine doğru akın eden büyük sayıda failin son durağı olarak alınmalıdır. Özneler arası ilişkiye, eylemlerin yerini değiştirmiş nesneler arasılık eklenmelidir.
OLAY / Toplumsal mekansal olgular / toplumsal sosyal olgular
Bir araya getirilmiş veya aralarında ortaklık kurulmuş olaylar örnek verilerek çalışmalarda izlenebilmektedir. Yerel vakalarda, bir tür sadık aracı gibi baştan sona aynı kalacak bir kuvvetin nakliyle değil, sıra boyunca takip eden başka arabulucularda tetiklenen birçok beklenmedik olayın açığa çıkardığı dönüşümler üretilerek yapılır.
ROL / Aktif rol – Pasif rol
Aktör-ağ teorisinde (ANT), her noktanın tamamen bir rol oynadığı arabulucuların ardışık dizilişinden oluşan bir dünya resmedilir. En fazla neden yerine bir dizi aktör ağ kelimesi teknik anlam kazanır. Hangi failler anılıyor? Bunlara hangi tasvirler bahşedilmiş? Bunlar hangi eylem tarzı üzerinden devreye giriyorlar? Nedenlerden ve bunların aracılarından mı, yoksa arabulucuların ardışık dizilişinden mi bahsediyoruz? gibi sorular sorularak roller tanımlanmaktadır.
ARABULUCU / ARACI
Aktör-ağ teorisinde (ANT), arabuluculuk, bir ağ içindeki aktörlerin ve aktantların ilişkilerinin dönüştürüldüğü ve yeniden müzakere edildiği süreci ifade eder. Arabuluculuk, aktörlerin, aktantların tanıtılması, ağ içindeki güç veya kaynakların dağılımındaki değişiklikler veya bireysel aktörlerin çıkarları veya motivasyonlarındaki değişiklikler dahil olmak üzere birçok farklı biçim alabilir. “ Toplum, sosyal alan ve sosyal bağlar yoktur, ancak arabulucular arasında izlenebilir çağrışımlar üretebilecek çeviriler vardır ” (Latour 2005). Arabulucular taşımaları gereken anlam veya öğeleri dönüştürür, çevirir, bozar ve değiştirirler. Aracılar, anlamı veya kuvveti dönüştürmeden aktaran şeydir. Girdilerini tanımlamak çıktılarını tanımlamak için yeterlidir.